Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna "Na Laszce"

Celem utworzenia ścieżki było ukazanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych wybranych terenów Nadleśnictwa Oleszyce a równocześnie przedstawienie lasu jako gospodarstwa leśnego, którego zasoby są racjonalnie wykorzystywane gospodarczo, ale również chronione. Las jest najważniejszym i najbardziej złożonym elementem naturalnym środowiska, naszym narodowym bogactwem a zarazem ozdobą krajobrazu. Gospodarującemu w polskich lasach leśnikowi przyświeca zasada ochrony, zachowania dla przyszłych pokoleń oraz powiększania leśnych zasobów.

Nazwę dla ścieżki zaczerpnięto z określenia uroczyska, w którym jest ona położona. Na mapach topograficznych znajduje się również nazwa wyniesienia położonego w tym rejonie, która brzmi "Góra Laszka".





Dojazd do ścieżki

Trasa ścieżki zlokalizowana jest wewnątrz dużego kompleksu leśnego określanego mianem Lasów Sieniawskich, z dala od uczęszczanych dróg publicznych. Fakt ten sprawia, że dostępna jest w zasadzie jedynie przy wykorzystaniu indywidualnych środków transportu (samochód, rower) lub autokarów. Zalecany jest dojazd od strony trasy Oleszyce - Sieniawa. W miejscowości Stare Sioło należy skręcić w kierunku północnym - w prawo - na odpowiednio oznakowaną, asfaltową drogę leśną. Po 7,5 km osiąga się skrzyżowanie z drogą utwardzoną (o gorszej nawierzchni), prowadzącą z Cewkowa do Woli Mołodyckiej. Skręcamy tu ponownie w prawo, a po około 1 km docieramy do punktu początkowego ścieżki, gdzie zorganizowano miejsca postojowe. Odległość ścieżki od Oleszyc wynosi ok. 14 km, zaś od trasy Oleszyce - Sieniawa 8,5 km.

Do punktu początkowego ścieżki, zlokalizowanego przy utwardzonej drodze z Cewkowa do Woli Mołodyckiej, dotrzeć można również podążając wymienioną drogą z Cewkowa lub z Woli Mołodyckiej.

Usytuowanie ścieżki przedstawiono na mapie sytuacyjnej zamieszczonej powyżej.

Dojeżdżając do ścieżki warto zwrócić uwagę na elementy historyczne, powiązane z mijanymi miejscami. Po skręcie na asfaltową drogę leśną w Starym Siole i przejechaniu około 4,5 km, w dolince niewielkiego cieku, w otoczeniu drzewostanu pojawiają się dwa krzyże. W miejscu tym tętniła niegdyś życiem wieś Miłków. W styczniu 1941 r. jej ludność została wysiedlona przez władze sowieckie na tereny Besarabii. W chwili obecnej wśród drzew wyróżnia się cerkwisko, cmentarz oraz położony na uboczu cmentarz choleryczny. Przydrożne krzyże postawiono, by upamiętnić istnienie wsi.

Do drogi biegnącej z Cewkowa do Woli Mołodyckiej docierała kolejka wąskotorowa wybudowana prawdopodobnie w 1914 r. przez rodzinę Czartoryskich (dawnych właścicieli tych lasów). Przez Radawę i Piwodę wywożono nią drewno dłużycowe do tartaku w Surochowie i zakładów ceramicznych w Szówsku. W skład kolejki wchodziła lokomotywa opalana drewnem i 3 - 4 wagony.
W niewielkiej odległości od projektowanej ścieżki przebiegała w czasie drugiej wojny światowej granica niemiecko-sowiecka. W jej pobliżu umiejscowiony jest swoisty świadek historii - sowieckie stanowisko strzeleckie (rodzaj bunkra), usytuowane obok drogi Wola Mołodycka - Cewków.


Przebieg ścieżki
Przebieg ścieżki ilustruje powyżej zamieszczona mapka. Początek zlokalizowany jest w pobliżu dwóch potężnych i rozłożystych buków, w miejscu, gdzie od wspominanej drogi Cewków - Wola Mołodycka odbija w kierunku północnym piaszczysta droga leśna. Pod bukami zorganizowano punkt początkowy, pełniący również rolę punktu końcowego oraz odpoczynkowego. Znajdują się tutaj między innymi: miejsce na ognisko, zadaszone stoły i ławki oraz parking.
 
Trasa ścieżki tworzy pętlę, której punkt początkowy i końcowy zbiegają się w tym samym miejscu. Zwiedzający mają do wyboru dwa warianty trasy, różniące się długością oraz ilością prezentowanych elementów przyrodniczych i krajobrazowych. Długość trasy krótszej wynosi 3,6 km, dłuższej zaś 6,2 km. Użytkownicy ścieżki mają również możliwość skrócenia trasy przebiegu obu ścieżek, dzięki któremu długość dużej pętli ścieżki wyniesie 5,1 km, zaś krótkiej - 2,5 km. Obie trasy podzielone są na etapy prowadzące do 9 przystanków w przypadku wariantu dłuższego oraz do 4 przystanków w wariancie krótszym. Pokonanie całej trasy i zapoznanie się z elementami na niej prezentowanymi zajmie, w zależności od wyboru trasy i sprawności ruchowej zwiedzających, od 1 do 5 godzin.
 
Wytyczona trasa przebiega przez tereny Leśnictw: Czerniakowa Buda i Miłków. Przeznaczona jest wyłącznie dla ruchu pieszego. Kierunek marszu na ścieżce wyznaczają ciemnoniebieskie strzałki kierunkowe, a także niebiesko-białe znaki malowane na drzewach, wskazujące kierunek poruszania się.

Warto wiedzieć, iż w połowie dłuższej trasy ścieżki, w otoczeniu malowniczych, śródleśnych stawów znajduje się miejsce odpoczynkowe wyposażone w stół i ławy. Można tu skonsumować zabrany prowiant i napoje, istnieje również możliwość rozpalenia ogniska.

Wędrując po trasach ścieżki przyrodniczo-edukacyjnej należy pamiętać o przestrzeganiu podstawowych zasad, które zostały prawnie ustanowione w lasach. Pozwoli to na zachowanie środowiska leśnego w stanie nienaruszonym, a nam na pełniejsze obcowanie z przyrodą i lepsze jej poznanie. Dlatego pamiętajmy, aby:
-    nie wzniecać ognia (poza miejscami do tego wyznaczonymi);
-    nie zrywać roślin;
-    nie zabijać i nie płoszyć zwierząt;
-    nie śmiecić;
-    nie hałasować;
-    nie wjeżdżać pojazdami mechanicznymi.

Zanim wkroczymy na trasę ścieżki, warto przybliżyć sobie ogólne informacje o tych terenach. Pod względem fizjograficznym znajdujemy się w makroregionie Kotliny Sandomierskiej i mezoregionie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego. Płaskowyż ten leży pomiędzy dolinami Sanu, Tanwi i Szkła. Budują go iły mioceńskie, na których zalegają gliny i piaski czwartorzędowe, a na samej powierzchni utwory pylaste typu lessów. Główne rzeki - Szkło, Wisznia i Lubaczówka, płynące ze wschodu na zachód, rozcinają Płaskowyż Tarnogrodzki na trzy garby: krakowiecki, jaworowski i tarnogrodzki (w obrębie ostatniego położona jest trasa ścieżki). Teren jest tu płaski, urozmaicają go niewielkie wyniesienia bądź doliny potoków, niekiedy głęboko wcięte i dość szerokie.

Na początku dwudziestego wieku o lasach Kotliny pisano:

„Jeszcze w pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego kotlinę podkarpacką pokrywała nieprzebyta „Puszcza Sandomierska”. Puste, bez podszycia bory sosnowe na suchych piaskach, tam, gdzie w cieniu sosen śpią stare wydmy, z bujnym podszyciem i domieszką dębu i brzozy lub buka na piaskach wilgotnych i próchnicznych; na płatach glin lasy bukowo-jodłowe lub mieszane, ..., na żyznych łęgach nadrzecznych dębiny z domieszką sosny, brzozy, graba, wiązu; mnóstwo bagien, torfowisk i moczarów zalegało niskie kotliny i dna dawnych rzek, za szerokich na ich ówczesny stan wody. ... Stąd jeszcze w XVII i XVIII wieku mówić można było o „Sandomierskiej Puszczy”.

I dzisiaj nawet, choć sieć osad, miasteczek i wiosek ubogich od dawna już pokryła ten szmat kraju, należy on do najbardziej lesistych z całej Polski.”

Puszcza Sandomierska, wskutek rozwijającego się osadnictwa, uległa rozdzieleniu na mniejsze kompleksy. Jednym z nich jest Puszcza Solska, którą między Sieniawą a Cieszanowem określa się mianem „Lasów Sieniawskich”.

W pobliskich lasach, na umiarkowanie żyznych glebach występują lasy mieszane i bory mieszane, nadające krajobrazowi niepowtarzalne piękno dzięki znacznej różnorodności form i stopniowemu przechodzeniu jednych w drugie. Są to zbiorowiska boru mieszanego Querco roboris - Pinetum, niekiedy uboższe fragmenty grądu Tilio - Carpinetum. Wiodącymi gatunkami w tych zespołach jest sosna zwyczajna i dąb szypułkowy. Zaznacza się również udział żyźniejszych zbiorowisk grądowych Tilio - Carpinetum z grabem, dębem i bukiem oraz drzewostanów bukowych reprezentujących podgórską forrnę buczyny karpackiej Dentario glandulosae - Fagetum collinum. Na ubogich glebach występują bory sosnowe - od suchych do bagiennych. Niezwykle interesująca jest flora, w składzie której oprócz przeważających gatunków typowo leśnych pojawiają się prawdziwe osobliwości z grupy roślin górskich i podgórskich oraz liczne taksony objęte ochroną gatunkową.

Fauna ma charakter wybitnie nizinny. Obok pospolitych zwierząt napotkać można, rzadkie już obecnie gatunki ssaków: los, borsuk, kuna leśna, orzesznica; ptaków: gadożer, trzmielojad, kobuz, muchołówka żałobna, cietrzew, jarząbek, bocian czarny, remiz; płazów: ropucha zielona i paskówka.

Obszar, na którym zaprojektowano trasę ścieżki, wchodzi w granice jednej z wielkopowierzchniowych form ochrony przyrody, jaką jest Sieniawski Obszar Chronionego Krajobrazu.

Wędrówkę rozpoczynamy od zapoznania się z mapką trasy i ogólnymi wiadomościami na temat ścieżki umieszczonymi na tablicy informacyjnej.

Wchodzimy następnie na piaszczystą drogę leśną, otoczoną widnym drzewostanem sosnowym ze znaczącym udziałem dębu i pojedynczą domieszką buka, brzozy, osiki i innych gatunków. W runie dostrzec można konwalijkę dwulistną, borówkę czarną, kosmatkę owłosioną, siódmaczka leśnego, mietlicę pospolitą, szczawika zajęczego i pszeńca zwyczajnego. Po przejściu 50 m dochodzimy do stanowiska niezwykle urokliwej w czasie kwitnienia rośliny - konwalii majowej. Konwalia jest rośliną trującą, jej kwitnące ziele używane jest w lecznictwie. Objęta jest częściową ochroną. W pobliżu jej stanowiska znajduje się mała tablica ze zdjęciem rośliny oraz tablica informacyjna na temat ochrony gatunkowej roślin. Podobne tablice znajdują się przy wielu innych stanowiskach roślin i charakterystycznych miejscach terenu w dalszej części ścieżki. W niewielkiej odległości od konwalii, nieco dalej od drogi rośnie młody buk zwyczajny, odznaczający się ciekawą formą: na wysokości około 1,5 m dochodzi do połączenia (zrośnięcia) dwóch oddzielnych pni, tworzących powyżej jedno drzewo.

Na trasie ścieżki zlokalizowano 9 przystanków z tablicami informacyjnymi:

1. "Dary lasu" – na tym etapie zapoznajemy się z funkcjami i pożytkami płynącymi z lasu. Możemy podzielić je na funkcje gospodarcze i ochronne. Poznajemy oddziaływanie lasu na zagospodarowanie przestrzenne, klimat, krajobraz, stosunki wodne, rolę w kształtowaniu równowagi i odporności ekologicznej. Dowiadujemy się, że oprócz drewna lasy dostarczają wielu surowców i dóbr, nazywanych często produktami ubocznego użytkowania lasu.

2. "U Zbiegu Dwóch Potoków" – przystanek zlokalizowany jest na wzniesieniu, u jego stóp łączą się dwa cieki, płynące potem rozległą doliną w kierunku południowo-zachodnim. Zapoznajemy się tu z walorami ochronnymi lasu, a w szczególności jego wpływem na kształtowanie stosunków wodnych.

3. "Buczyna Karpacka" – na tablicy informacyjnej umiejscowionej na tym przystanku zapoznajemy się z obszerną charakterystyką tego siedliska, szczególnie pięknego jesienią, po przebarwieniu liści buka. Na tym etapie zapoznajemy się również z odnowieniami naturalnymi lasu. Podążając dalej wyznaczoną trasą wkraczamy na słabo widoczną drogę leśną – stanowiącą fragment dawnej granicy niemiecko-sowieckiej, przebiegającej tu w czasie II wojny światowej.

4. "Drzewostan Olszowy" – przystanek zlokalizowany jest w litym drzewostanie olszowym. Jesteśmy w miejscu szczególnym – na podmokłym, wręcz bagnistym źródlisku. Miejsce to jest szczególnie cenne również ze względu na ochronną rolę drzewostanu w stosunku do źródliska.

5. "Śródleśne Stawy" – stawy te pełnią przede wszystkim rolę zbiornika przeciwpożarowego. Niedawno dokonano koniecznego powiększenia i pogłębienia, przez co ich brzegi nie są jeszcze w pełni porośnięte. Są obecnie doskonałym polem do obserwacji postępu sukcesji, mającej tu charakter sukcesji wtórnej, podczas której roślinność powraca na wcześniej zajmowane stanowisko. Znajdują się tu miejsce wypoczynkowe wyposażone w stoły i ławki. Istnieje również możliwość rozpalenia ogniska.

6. "Łęg Jesionowo-Olszowy" – zbiorowisko łęgu jesionowo-olszowego jest kolejnym etapem wędrówki po ścieżce. Zajmuje tereny lekko zabagnione: płaskie doliny wolno płynących cieków, obszary źródliskowe. Poznajemy typową roślinność runa (kaczeńce, ziarnopłon wiosenny, rzeżucha gorzka, zawilec gajowy, czosnek niedźwiedzi).

7. "Las Grądowy" – poznajemy tu charakterystykę tego siedliska z różnorodną roślinnością. Jest to zbiorowisko, gdzie do "dna" lasu dociera bardzo mało światła, stąd niewiele tu krzewów. Większość roślin zielnych kwitnie na przedwiośniu, jeszcze przed rozwojem liści drzew.

8. "Bór Sosnowy" – na tym etapie poznajemy charakterystykę boru sosnowego, jego miejsca w ekosystemie leśnym, koniecznych czynności gospodarczych mających na celu utrzymanie lasu w odpowiednim stanie sanitarnym.

9. "Źródliska Rzeki Przerwy" – jest to ostatni przystanek na trasie ścieżki. Poznajemy tu niezwykle cenny element tutejszych lasów, jakim jest torfowisko. Na tym etapie zapoznajemy się z jego charakterystyką. Dowiadujemy się, że to właśnie torfowiska są ostojami wielu zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, między innymi owadożerna rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne. Z tego przystanku udajemy się wyznaczoną trasą do punktu końcowego ścieżki.


Źródła:
Przewodnik Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna "Na Laszce", Nadleśnictwo Oleszyce